Van die mensen die varkens vies vinden, toch?

Door: Annemiek Lely
Maart 2015
Gepubliceerd door: Zinweb

Afgelopen maart stond in het teken van de provinciale verkiezingen. Althans, daar hoopte Den Haag op. Met een opkomst van (slechts) 47,5 procent hield meer dan de helft van de Nederlanders zich die dag echter bezig met het nieuws dat de zangeressen van K3 het voor gezien houden. De dag voor de verkiezingen werd het pijnlijk duidelijk dat de toekomstige generatie van Nederland behoorlijk gecharmeerd is van Geert Wilders. ProDemos hield scholierenverkiezingen in heel Nederland. De PVV won met 19,9%. Vanaf mijn groene Ikea bank volgde ik de debatten en uitslagen op de voet. Na de aanslagen in Parijs en de PVV’s zielenwinst bij de Nederlands toekomst, lijkt het alsof een gemoedelijke multiculturele samenleving anno 2015 steeds meer een utopie begint te worden. Tijdens het debat bij Pauw deed Diederik Samsom echter een wijze uitspraak: “de strijd tegen terreur begint in het klaslokaal.” Naar mijn mening heeft hij hier een belangrijk punt te pakken. Maar Samsom, waar blijven de concrete plannen? Nu wil ik zeker niet beweren dat de oplossing voor de hand ligt, maar ik wil graag een voorstel voor verbetering doen, namelijk: levensbeschouwing verplicht stellen als schoolvak in het voortgezet onderwijs en eventueel basisonderwijs.

Wederzijdse kennis

Zelf heb ik op twee middelbare scholen gezeten. Op mijn zestiende stapte ik van een openbare school over naar een christelijke school. Ik ben niet gelovig opgevoed en had tot dan toe weinig geleerd over verschillende godsdiensten. Men dacht blijkbaar dat een enkele les geschiedenis genoeg is om je te kunnen verplaatsen in de culturele achtergronden van je medemensen. In mijn vierde jaar van het VWO werd het vak maatschappijleer aangekondigd. Dit leek mij de uitgelezen mogelijkheid om ons, scholieren, uit te leggen wat ‘jihad’ betekent, waarom Joden een keppeltje dragen en dat de paashaas weinig te maken heeft met Pasen. Maar vooral: om ons kennis te laten maken met andere levensopvattingen dan die van jezelf en je nabije vertrouwde omgeving. Kennis van staatsinrichting bleek belangrijker, dus nam ik in 5 VWO het heft in eigen hand. Ik besloot om voor geschiedenis een werkstuk te schrijven over de overeenkomsten tussen verschillende geloven. Een goede beoordeling bleef uit. De tekst was teveel georiënteerd op de hedendaagse samenleving. U zult begrijpen dat mijn hart sneller ging kloppen toen ik op mijn nieuwe school het vak levensbeschouwing op het rooster zag staan. Een vak vol informatie, uitleg, discussie en vooral: de vrijheid om vragen te stellen. Klasgenoot Yosri zat wekelijks op de praatstoel om de Islam en de daarbij horende gebruiken toe te lichten en een discussie met de leraar over zijn geloof in de christelijke God was niet vreemd. Iedere opmerking was toegestaan, zolang deze maar respectvol was.

Genoeg over mijn persoonlijke interesse voor verschillende culturen. Waar het mij om gaat is dat het onderwijs op openbare basis- en middelbare scholen tekort schiet als het om cultuureducatie gaat. Hoe kun je van een puber verwachten dat hij begrijpt waarom zijn klasgenote een hoofddoek draagt, als de betekenis daarvan niet aan hem wordt uitgelegd? Of dat een meisje van 13 niet begrijpt dat haar vriendin op vrijdagavond niet naar The Voice of Holland mag kijken vanwege Shabbat? Het schort aan wederzijdse kennis over elkaars achtergrond. Daarom is het tijd voor actie!

Levensbeschouwing?

Het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling meldt dat sinds 2006 scholen wettelijk verplicht zijn om aandacht te besteden aan actief burgerschap en sociale integratie. De drie belangrijkste pijlers hiervoor zijn: democratie, participatie en identiteit. De laatste schrijft voor dat scholieren ruimte moeten krijgen voor het verkennen van hun eigen identiteit en dat van anderen. Burgerschapsvorming is geen speciaal vak, maar geeft een richtlijn aan scholen om bij te dragen aan de sociale ontwikkeling van een kind. Het Expertisecentrum meldt dat kennis hiervoor zeer belangrijk is en dat levensbeschouwing een manier is om deze algemene taak te vervullen. Maar wat houdt het vak levensbeschouwing eigenlijk in?

Kort gezegd, worden tijdens levensbeschouwing diverse levensovertuigingen, zowel religieus als ideologisch, onderwezen. Althans, dit is de bedoeling want in praktijk blijkt dat, volgens Cecile Hendriks van de website Nieuwwij, het vak geregeld door bijzondere scholen misbruikt wordt om vooral de religieuze visie van de school bij te brengen. Een prototype levensbeschouwingsles bestaat echter uit het onderrichten van een diversiteit aan ideeën. Daarnaast is er ruimte voor excursies naar kerken, moskeeën of andere gebedshuizen om te zien hoe deze denkbeelden in praktijk gebracht worden. Als laatste is een, naar mijn idee, zeer relevante toevoeging aan het vak ethische vorming. De levensbeschouwingsles is de perfecte plek om groepsgewijs te praten over morele dilemma’s en belangrijke levensvraagstukken.

De Liberaal Joodse Gemeente in Amsterdam organiseert sinds 2011 het project leer je buren kennen. Ze nodigen scholieren uit om een kijkje te nemen in de synagoge en vragen te stellen over het Jodendom. Vooroordelen komen aan bod en worden weggenomen of toegelicht. Geen onderwerp wordt gemeden. Dit project is letterlijk een schoolvoorbeeld om het hiaat in het hedendaagse onderwijs in te vullen en pas perfect in het programma van het vak levensbeschouwing.

De toekomst van Nederland

Uiteraard begrijp ik dat dit plan niet binnen enkele maanden te realiseren valt. Het vergt (bij)scholing van docenten, kost geld en het zal niet eenvoudig zijn om kinderen hiervoor te motiveren. Bovendien staan scholen waarschijnlijk niet te popelen om hun leerprogramma’s aan te passen en moet bepaald worden hoeveel uren in de week het vak in beslag gaat nemen. Desondanks vind ik de kennis die de leerlingen opdoen van dermate groot belang dat het deze investeringen waard zal zijn. Eigenlijk is het toch vreemd dat eenieder de waarde van vakken als wiskunde en Engels ziet en dat de relevantie van levensbeschouwing onderkend wordt, terwijl men dagelijks in aanraking komt met mensen van een andere culturele afkomst? Daarom wil ik afsluiten met een variatie op Samsom’s wijze woorden: “een tolerante samenleving begint in het klaslokaal!”