Als stagiaire werkte ik enkele maanden op de dramaturgie-afdeling van Toneelgroep Amsterdam. Samen met collega’s gaven we het programma van de Wish you were here avond over Jonathan Littell’s De Welwillenden vorm. Het uiteindelijke programma en de filmimpressie zijn hieronder te lezen en te bekijken.

Wish you were here, Jonathan Littell
Stadsschouwburg Amsterdam | 15 februari 2016 | 20:00

“Laat me u vertellen hoe het ging. Het is inderdaad een trieste geschiedenis… ” – Max Aue

Als opmaat voor de voorstelling De Welwillenden – die Toneelhuis samen met TA creëert – gaan we op ma 15 feb over Jonathan Littell in gesprek met Connie Palmen, Job Cohen, Bart van der Boom en Boris Noordenbos. De vuistdikke roman over de Jodenvervolging tijdens WO II werd tegelijk bekroond en bekritiseerd. Door het verhaal vanuit het standpunt van een dader te vertellen – SS-officier Max Aue, in de voorstelling vertolkt door Hans Kesting – laat Littell zien dat het Derde Rijk niet buitenmatig bevolkt was door monsters of perverten, maar door gewone burgers, die door het nationaalsocialisme collectief opschoven in de richting van de totale waanzin.

Op ma 15 feb loodst gastheer Lex Bohlmeijer u door een wel erg bijzondere Wish you were here-avond en lezen onze acteurs nog niet eerder getoonde scènes. Zo spitst Job Cohen zich toe op de actualiteit: wat zegt deze roman over de samenleving waarin we leven? Kan een gruwelijke oorlog van een dergelijk formaat weer plaatsvinden in Europa? Connie Palmen richt zich op de spanning tussen de groep en het individu als het gaat om daderschap. Waar de overtuigingskracht van een leider de meeste weerklank vindt binnen een groep, hoopt de romanschrijver zich vooral te kunnen concentreren op het individu. Historicus Bart van der Boom spreekt over de verschillende daderschapsmotieven: de bevrijde barbaar, de dader als gelovige en de meeloper. Hoe wordt iemand een dader? En literatuurwetenschapper Boris Noordenbos gaat dieper in op ‘een podium voor de dader’ in kunst. Hij neemt De welwillenden en de documentaires The act of killing en The look of silence van Joshua Oppenheimer als rode draad in zijn lezing over hoe kunstenaars een gebeurtenis vanuit het daderperspectief in beeld brengen.

Hoe dik is het laagje vernis dat op ons zit en dat we beschaving noemen? Zit er werkelijk een SS’er verscholen in elk van ons?